[TÌM HIỂU] Phản Xạ Mắt Búp Bê

Trong bài viết dưới đây hãy theo dõi và cùng Hungtattoo tìm hiểu về hôn mê và phản xạ mắt búp bê nhé!

Hôn mê là gì?

Hôn mê là sự suy giảm ý thức do tổn thương bán cầu đại não hoặc hệ thống lưới. Đây là một trạng thái bệnh lý của não do nhiều nguyên nhân với biểu hiện lâm sàng bao gồm rối loạn ở các mức độ khác nhau về ý thức, vận động tự chủ, cảm giác, có thể còn duy trì hoặc rối loạn chức năng tuần hoàn, hô hấp và bài tiết.

Các nghiệm pháp thử nghiệm lâm sàng người bệnh bị chết não

• Nghiệm pháp gây ho khi hút đờm âm tính:

Mất phản xạ ho khi kích thích bằng ống thông nơi phân chia phế quản gốc phải và trái qua ống nội khí quản;

• Phản xạ mắt búp bê:

Bình thường khi nghiêng đầu bệnh nhân sang một bên, hai mắt sẽ đảo ngược sang bên đối diện, khi chết não nhãn cầu không cử động;

• Phản xạ mắt-tiền đình:

Bình thường khi bơm 50 ml nước lạnh khoảng 5-6^oC vào lần lượt hai tai, mắt quay về phía bơm (nhưng phải có màng nhĩ bình thường). Tìm phản xạ này thay cho phản xạ mắt búp bê khi nghi ngờ có chấn thương cột sống cổ hoặc phản xạ đầu – mắt không rõ;

• Nghiệm pháp ngừng thở:

Cho bệnh nhân thở máy với ô xy 100% trong 10 phút sau đó tháo máy thở khỏi bệnh nhân, đưa qua ống nội khí quản 6 lít/phút ô xy 100% trong 10 phút, nếu bệnh nhân không thở được thì nghiệm pháp dương tính.

Phản xạ tiền đình mắt là gì?

Thăm khám phản xạ tiền đình mắt là biện pháp rất hữu ích để thăm dò sự toàn vẹn của thân não, vì rằng ñường thần kinh của phản xạ này ñi trong thân não, kéo dài từ các nhân tiền đình ở hành não đi lên trên tới các nhân vận nhãn ở trung não.

Hai nghiệm pháp quan trọng nhất ñể thăm dò phản xạ này gồm có phản xạ mắt đầu hay phản xạ mắt búp bê, và nghiệm pháp kích thích nhiệt bằng nước lạnh.

Về sinh lý, phản xạ tiền đình – mắt (VOR) điều chỉnh chuyển động mắt tương ứng với chuyển động đầu nhằm giúp tập trung nhìn một đối tượng (ảnh của vật vẫn không đổi trên võng mạc) bất kể đầu đang chuyển động.

Nếu không có phản xạ này, bất cứ chuyển động nào của đầu cũng khiến ảnh của đối tượng cần quan sát bị nhòe đi.

Chuyển động đầu được nhận biết bởi cơ quan tiền đình ở tai trong. Khi đầu xoay sang phải (xoay sang trái tương tự), trong ống bán khuyên ngang bên phải (right horizontal canal), nội dịch (endolymph) do có quán tính nên di chuyển ngược chiều (sang trái), lại gần ampulla, khiến cho các sterocillia bị đẩy về phía kinocillium, gây khử cực. Điều ngược lại xảy ra ở ống bán khuyên ngang bên trái.

Nói chung, đầu xoay sang bên nào thì ống bán khuyên ngang bên đó được kích thích, bên còn lại bị ức chế.

Liên kết giữa tín hiệu chuyển động đầu với vận nhãn (nhờ các dây III, IV, VI) cần thiết có một đường dẫn truyền, mang tên medial longitudinal fasciculus (MLF).

Đường này có thành phần hướng lên (ascending component) xuất phát chủ yếu từ nhân tiền đình trong (medial vestibular nuclei) nằm ở đáy cầu não rồi từ đó chuyển tiếp tín hiệu tiền đình đến nhân vận nhãn ngoài của dây VI (abducens nucleus) và các nhân vận nhãn khác. Bó này đi ở phía trước não thất tư ở cầu não và đi trước cống não khi lên trung não.

Về nhân vận nhãn ngoài, đây là một nhân thần kinh sọ đặc biệt, nó không chỉ có nhân vận động của dây VI mà còn đóng vai trò như trung gian chuyển tiếp tín hiệu chi phối đến nhân dây III ở đối bên qua các interneuron.

Khi xoay đầu sang phải, thần kinh tiền đình bên ống bán khuyên ngang bên phải tăng phát xung. Tín hiệu kích thích/ ức chế này được truyền đến nhân VI đối bên. Kích thích nhân dây VI bên nào thì sẽ kích thích cơ thẳng ngoài bên đó và nhân III ở đối bên (chi phối cho cơ thẳng trong).

Do đó, khi đầu xoay phải, cơ thẳng ngoài ở mắt trái và cơ thẳng trong ở mắt phải được kích thích trong khi cơ thẳng trong ở mắt trái và cơ thẳng ngoài ở mắt phải bị ức chế, khiến nhãn cầu di chuyển sang trái .

Ở người bình thường, tồn tại một số cơ chế kìm hãm OCR vì nếu không, chúng ta sẽ không thể chủ động xoay đầu quan sát những mục tiêu chưa nằm trong thị trường của bản thân (bên cạnh việc vẫn có thể chủ ý nhìn theo một điểm cố định).

Cơ chế này được cho là có liên quan đến chức năng thần kinh cao cấp ở vỏ não và sự trưởng thành của hoàng điểm (macula). Một nghiên cứu năm 2010 tại Israel đã cho thấy OCR có ở trẻ sơ sinh đến giai đoạn 11,5 – 20 tuần tuổi thì dần biến mất, tương ứng với thời gian phát triển hoàn chỉnh hoàng điểm (14 – 18 tuần tuổi). Ở các bệnh nhân hôn mê, việc xuất hiện phản xạ này gợi ý 2 điều:

• Đường dẫn truyền phản xạ tiền đình – mắt còn nguyên vẹn.
• Mất tín hiệu ức chế trên nhân (loss of supranuclear inhibition), gợi ý tình trạng hôn mê có thể là do một tổn thương vỏ não lan tỏa.

Việc mất OCR ở bệnh nhân hôn mê là một trong số những tiêu chuẩn chẩn đoán chết thân não (brainstem death), ví dụ như trong hình 6 là nhóm tiêu chuẩn chẩn đoán ở Anh.

phản xạ mắt búp bê là gì?

Phản xạ mắt búp bê (Doll’s eyes reflex/ oculocephalic reflex – OCR) là một ứng dụng của phản xạ tiền đình – mắt (vestibular – ocular reflex/ VOR) trong việc đánh giá sự toàn vẹn chức năng thân não, đặc biệt với sự tham gia các nhân dây thần kinh sọ III, VI và VIII.

Phản xạ mắt búp bê phải đảm bảo cột sống cổ không bị tổn thương mới được khám phản xạ này, và cũng chỉ làm với bệnh nhân có rối loạn ý thức, hôn mê. Phản xạ mắt búp bê còn khi cả hai mắt cùng chuyển động ngược với hướng chuyển động của đầu. Nếu phản xạ mắt búp bê mất, có thể làm nghiệm pháp kích thích nhiệt nếu cần.

Phân loại phản xạ mắt búp bê

Phản xạ mắt búp bê gồm có hai loại là phản xạ mắt búp bê dọc và phản xạ mắt búp bê ngang. Cả hai phản xạ này có thể xuất hiện khi bệnh nhân hôn mê nhưng tổn thương não bộ chưa xâm phạm ñến trung khu của các phản xạ nói trên.

Để gây phản xạ mắt búp bê dọc, người ta gập duỗi nhanh ñầu người bệnh : nếu phản xạ còn tồn tại thì hai mắt sẽ di chuyển theo chiều dọc ngược với chiều cử ñộng của ñầu ; nếu phản xạ mắt búp bê dọc bị mất thì có nghĩa là tổn thương ñã xâm phạm ñến thân não kể từ vùng tiếp giáp gian – trung não trở xuống.

Phản xạ mắt búp bê ngang được thực hiện bằng cách xoay nhanh ñầu người bệnh sang phải rồi sang trái, nếu phản xạ xuất hiện ta thấy hai mắt của bệnh nhân chuyển ñộng ngược với chiều xoay của ñầu ; nếu phản xạ mất thì có nghĩa tầng trung não ñã bị tổn thương.

Các phản xạ mắt búp bê này cũng có thể bị mất trong trường hợp ngộ ñộc barbiturate. Cần lưu ý là không ñược thực hiện hai nghiệm pháp phản xạ mắt búp bê khi nghi ngờ bệnh nhân có chấn thương cột sống cổ.

Bài viết trên đây về phản xạ mắt búp bê, hi vọng với những thôn tin Hungtattoo cung cấp sẽ hữu ích với bạn đọc.